Hỏi đáp Y học: Phẫu thuật bằng dao Gamma công nghệ mới

GS.TS.Mai Trọng Khoa, Chủ nhiệm đề tài “Nghiên cứu ứng dụng dao gamma quay điều trị u thân não, u màng não, u dây thần kinh số VIII và ung thư di căn não” (Mã số KC.10.39/11-15) cho biết như trên khi nói về kết quả điều trị u não từ việc ứng dụng dao gamma.

Thiết bị định vị phẫu thuật mới

GS.TS. Mai Trọng Khoa cho biết, u thân não, u màng não, u dây thần kinh số VIII và ung thư di căn não là những tổn thương bệnh lý thường gặp, chiếm tỷ lệ cao trong các bệnh khối u nội sọ. Các phương pháp điều trị vẫn áp dụng từ trước như phẫu thuật mổ mở, xạ trị chiều ngoài hiệu quả chưa cao, nhiều biến chứng và nhiều khi không thể thực hiện được do thể trạng bệnh nhân yếu, tuổi cao, u lớn, nhiều u hoặc u ở những vị trí sâu trong tổ chức não, vị trí nguy hiểm nếu phẫu thuật hay chiếu xạ liều cao như u vùng hành não, cầu não, cuống não.

Phương pháp xạ phẫu định vị bằng dao gamma ra đời với các kết quả điều trị u não hiệu quả đã khẳng định tính ưu việt của phương pháp này. Tuy nhiên với dao gamma cổ điển khả năng ứng dụng vẫn chưa cao do thiết bị còn quá cồng kềnh, thao tác hoàn toàn bằng tay, khả năng định vị bảo đảm sự chính xác của quá trình xạ phẫu chưa cao.

Nhờ có sự cải tiến, nâng cấp của các nhà sáng chế Hoa Kỳ, hệ thống thiết bị xạ phẫu định vị mới - dao gamma quay  ra đời đã đáp ứng được các yêu cầu của lâm sàng. Thiết bị gọn nhẹ, mô phỏng lập trình điều trị bằng phần mềm xạ phẫu tinh vi, điều khiển tự động, định vị chính xác theo không gian 3 chiều bảo đảm sự chính xác của quá trình xạ phẫu. Nhờ đó hiệu quả điều trị cao, an toàn. Có thể áp dụng điều trị được cho cả người già và trẻ em, có thể điều trị triệt để được cả những u não ở vị trí khó không thể phẫu thuật hoặc xạ trị chiếu ngoài được. Tuy nhiên vì hệ thống thiết bị xạ phẫu định vị mới - dao gamma quay mới ra đời nên các nghiên cứu về quy trình xạ phẫu, đánh giá hiệu quả và tính an toàn của kỹ thuật trong điều trị với các loại bệnh lý u não nói chung chưa nhiều, chưa hoàn chỉnh.

Đặt khung định vị xạ phẫu bệnh nhân bằng dao gamma quay

Năm 2007, lần đầu tiên ở Việt Nam và cũng là nước đầu tiên ở Đông nam Á, cùng với 5 nước đầu tiên trên thế giới, với sự đầu tư của Công ty Cổ phần Thiết bị Y tế ung thư, Trung tâm Y học hạt nhân và Ung bướu, Bệnh viện Bạch Mai đã được trang bị và chuyển giao kỹ thuật sử dụng hệ thống thiết bị xạ phẫu định vị mới - dao gamma quay sản xuất tại Hoa kỳ. 

Với sự hợp tác của các chuyên gia thuộc các chuyên ngành thần kinh, ung bướu, chẩn đoán hình ảnh... tại Bệnh viện Bạch Mai đề tài nghiên cứu ứng dụng kỹ thuật xạ phẫu bằng dao gamma quay điều trị u não và một số bệnh lý sọ não đã được triển khai.  Nội dung “Nghiên cứu ứng dụng dao gamma quay điều trị u thân não, u màng não, u dây thần kinh số VIII và ung thư di căn não” được triển khai thực hiện trong khuôn khổ của đề tài này. 

Mục tiêu của đề tài nhằm xây dựng quy trình kỹ thuật xạ phẫu bằng dao gamma quay điều trị u thân não, u màng não, u dây thần kinh số VIII và ung thư di căn não. Trên cơ sở đó đánh giá hiệu quả và tính an toàn của kỹ thuật xạ phẫu điều trị u thân não, u màng não, u dây thần kinh số VIII và ung thư di căn não bằng dao gamma quay. Theo đó,  nhóm nội dung đề tài nghiên cứu gồm:  nghiên cứu ứng dụng xạ phẫu điều trị các khối u nội sọ bằng dao gamma quay và kết quả điều trị đối với u màng não, u thân não, u dây thần kinh số VIII và ung thư di căn não.

Hiệu quả điều trị cao

PGS.TS. Trần Đình Hà, Phó Giám đốc Trung tâm Y học hạt nhân và Ung bướu cho biết, dao Gamma quay là thế hệ dao gamma mới và tiên tiến nhất do Hoa Kỳ sản xuất sử dụng nguồn Co-60 phát tia gamma. Đó là những chùm tia mảnh, cường độ bức xạ cao, hội tụ chính xác tại một điểm để phá hủy tổn thương ở mọi vị trí trong não. Thiết bị xạ phẫu này có độ tự động hóa cao, đặc biệt do trong suốt quá trình xạ phẫu, các nguồn bức xạ luôn được hội tụ chính xác vào tổn thương và đồng thời được quay trên các quỹ đạo đã được xác định trước, ngoài ra các nguồn bức xạ này được tự động đóng và mở khi đi qua những vùng não cần bảo vệ. Chính vì vậy khối u não hoặc vùng bệnh lý của sọ não sẽ được nhận liều bức xạ cao nhất ở mọi hướng, nhưng đồng thời các tổ chức não lành xung quanh được bảo vệ ở mức tối đa và bị nhận các liều bức xạ ở mức thấp nhất. 

Trong nghiên cứu áp dụng điều trị xạ phẫu bằng dao gamma quay cho các u não có kích thước không quá 3 cm mỗi lần điều trị không quá 5  u cho 1 bệnh nhân. Trong trường hợp bệnh nhân có u não kích thước 3-5cm ở vị trí khó hoặc vì lý do nào đó không thể mổ mở hoặc điều trị bằng phương pháp khác được thì cân nhắc có thể xạ phẫu bằng dao gamma quay.

Đề tài nghiên cứu ứng dụng dao gamma quay điều trị u thân não, u màng não, u dây thần kinh số VIII và ung thư di căn não là nghiên cứu ứng dụng lâm sàng một kỹ thuật mới trong điều trị bệnh, được tiến hành theo phương pháp hồi cứu và tiến cứu.

Xạ phẫu bằng dao gamma quay là kỹ thuật điều trị mới, an toàn và rất hiệu quả. Hiện nay, Trung tâm Y học hạt nhân và Ung bướu là cơ sở đầu tiên trong cả nước áp dụng. Theo thống kê của Trung tâm Y học hạt nhân và Ung bướu, đã có 3.000 bệnh nhân ung thư, trong đó có khoảng trên 500 bệnh nhân ung thư di căn não được điều trị thành công bằng kỹ thuật xạ phẫu bằng dao gamma quay này. 

Kết quả nghiên cứu bước đầu cho thấy, các triệu chứng lâm sàng được cải thiện bắt đầu từ tháng thứ nhất sau xạ phẫu, 72% hết các triệu chứng sau 1 năm,  80% hết triệu chứng lâm sàng sau 2 năm được xạ phẫu. Kích thước trung bình của khối u nội sọ trước điều trị là 2,4±1,6 cm đã giảm dần theo thời gian: sau xạ phẫu 1 năm  còn 2,0±0,8 cm, sau 2 năm còn 1,9±1,2 cm, sau 3 năm còn 1,4±0,8 cm.

PGS.TS. Trần Đình Hà cho biết, hiện nay nhu cầu điều trị của bệnh nhân rất lớn, có thể điều trị cho nhiều bệnh nhân, không cần phải ra nước ngoài để điều trị như trước đây. Kỹ thuật xạ phẫu bằng dao gamma quay điều trị u não đã được ứng dụng hàng ngày trên lâm sàng để điều trị cho các bệnh nhân u não. Nhờ áp dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật, với thiết bị hiện đại điều trị bệnh nên đề tài có tính ứng dụng thực tế cao, phục vụ thiết thực cho công tác điều trị, chăm sóc sức khỏe cộng đồng. Đến nay, kỹ thuật điều trị u và bệnh lý sọ não bằng dao gamma quay đã chứng minh tính an toàn và hiệu quả. Trung tâm Y học hạt nhân và Ung bướu đã đào tạo, cấp chứng chỉ, chuyển giao kỹ thuật trọn gói cho Trung tâm Ung bướu, Bệnh viện 115 Thành phố Hồ Chí Minh.

Bệnh viện Bạch Mai đã áp dụng thành công nhiều kỹ thuật mới trong điều trị ung thư, nhất là ung thư di căn não nhưng chi phí điều trị ở Việt Nam rẻ hơn nhiều so với các nước trên thế giới. GS.TS. Mai Trọng Khoa cho biết, nếu như ở Mỹ, chi phí điều trị bằng dao gamma quay từ 15.000 – 25.000 USD (300 - 500 triệu đồng) thì ở Bệnh viện Bạch Mai chỉ khoảng 45-50 triệu đồng. Dịch vụ này được bảo hiểm y tế đồng chi trả nên những người có mức thu nhập trung bình cũng có thể tiếp cận được. Đây tín hiệu vui đối với người mắc các bệnh lý ung thư di căn lên não ở Việt Nam hiện nay.

Đề tài áp dụng kỹ thuật cao điều trị u não, với kỹ thuật mới – kỹ thuật xạ phẫu định vị, mở ra một hướng điều trị mới an toàn hiệu quả, có ý nghĩa thiết thực cho người bệnh, giảm chi phí nếu như đi nước ngoài điều trị, tiết kiệm cho xã hội, và đóng góp hiệu quả vào triển khai ứng dụng năng lượng nguyên tử trong lĩnh vực y học nói riêng và kinh tế quốc dân nói chung.